Covid-19, SARS2 Pandemisi ülkemizde, tüm dünyada hızını kesmeden devam ediyor. Toplumlar, ülkeler ekonomik çöküntü yanında, psikolojik bozukluklarla ne yapacağını şaşırdı.
Devletleri yönetenler zora düştüler, pandemilerin yok edilmesinde kullanılan bilimsel koruma ve korunma yöntemlerinden (aşı hariç) vazgeçerek, bazı koruyucu kısıtlamaları kaldırdılar, sözüm ona toplumların rahatlamasını sağladılar! Oysa pandemiler, ekonomi, psikoloji, insan hakları gibi toplumsal yaşam hak ve alışkanlıklarını asla dinlemez. Pandemide hasta sayılarının, ölümlerin tekrar yükselmesi ile bu günlerde birçok ülke önceki aldıkları koruyucu önlemlere dönmek zorunda kaldı. İnsan sağlığını üst düzey önemseyen ülkeler, her şeye rağmen bireysel ve toplumsal önlemleri önkoşulsuz uyguluyorlar. Aşılara rağmen Covid-19 ve varyantları, özellikle Delta, Omicron B2 varyantı ile henüz tanımlanmamış varyantlar pandemiyi devam ettiriyor. Gerçi aşılılarda, özellikle tamamlayıcı aşı yaptıranlarda, gençlerde, hastalık daha hafif seyrediyor ve ölümler daha az. Ancak 65 yaş üzerindekiler hala risk altındalar. Toplumların tamamı aşılanmadan dolaşan virüsü yok etmek kolay değil.
Pandemi Bizlere ne Öğretti? Sonuçları ne Getirdi?
- Bir anda yoğun hasta ve ölümlerle karşılaştık. Toplumlar, dünya ülkeleri böyle bir felakete hazır değildi. Milletler bu gibi pandemilere hazır olmayı öğrendi.
- Etkene karşı elimizde antiviraller yoktu, bulunan etkisiz antiviraller ve bazı ilaçları (Favipravir, HCQ) rehberlerin önerdiği gibi, uygunsuz olarak kullandık.
- Rehberler doğrultusunda hasta tedavileri yaptık. Doğru yanlış izolasyon kuralları uyguladık. Başlangıçta 35 güne kadar olan izolasyonu 14-7-5 güne düşürerek bu günlere geldik.
- En büyük kazanç toplumumuzun el yıkama prensiplerini öğrenmesi oldu.
- Rehberlerde olan, kullanılmaması gerekli ANTİBİYOTİKLERİ (%5-13 kullanılma endikasyonu olmasına rağmen) %75 irrasyonel olarak kullandık. Bu alışkanlıklar rasyonel antibiyotik kullanma kurallarını göz ardı eden hekimler tarafından alışkanlık haline geldi, halen devam ettiriliyor. Oysaki bakteriyel enfeksiyonlarda kullanılan, bağırsak florasını bozan antibiyotiklerin, immun sistemini olumsuz etkilediğini telaştan unuttuk.
- Aşılar bulundu, çeşitli cins ve etkideki aşılar büyük bir başarı örneği sergilenerek, bir yıl içinde toplumun hastalıktan korunmasına sunuldu. Normalde bu gibi aşılar 5 yıldan önce hazırlanamaz.
- Devletler ve toplumlar ekonomik sıkıntıya düştüler, %95 fakirleşme oldu. Birçok iş yeri, fabrika kapandı.
- Hastaneler hasta yükü ve ekonomik kayıplar nedeni ile zor duruma düştüler. Her şeye rağmen, sağlık kurumu işleticileri, doktor ve sağlık çalışanları büyük fedakârlık göstererek görevlerini yerine getirdiler, hala da getirmekteler.
- Covid19 hastalığının tanısı, tedavisi, hastalığın çeşitli formasyonlarındaki gelişme ve semptomların gidişini, virüsün ve varyantlarının haritaları çıkarılarak yapılarını, yayınlanan binlerce bilimsel yayınla daha iyi öğrendik.
- Tedavi ile ilgilenen hekim gurubu yoğun deneyim kazandı.
- Hafif ve orta olgularda sıklıkla kullanılan ANTİBİYOTİK ve Kortizon, kan sulandırıcı vb. ilaçların verilmemesini, bu ve buna benzer ilaçların AĞIR OLGULARDA YOĞUN BAKIMLARDA kullanılması gerekliliğini öğrendik.
- Birçoğu faz çalışmalarında olan Covid e karşı spesifik antiviral ilaçlar bulunarak tedaviye sunuldu. (Molnupiravir, Paxlovid… önümüzdeki günlerde diğerleri)
- Toplumlarda psikolojik ve psikiyatrik şikâyeti olan hasta sayıları arttı. Önceden kuşku ve korkuları olan kişilerin şikâyet ve semptomları ilerledi.
- Geçirilmiş Covid-19 hastalığına bağlı multipl organ tutulumları, postcovid sendromları gelişti.
- Toplumlar satma ve satın almada yeni alışkanlıklar kazandılar, sanal ve internetten satışlar arttı. Buna karşılık internet suçları, dolandırılıcığı da arttı.
- Uzaktan çalışma olgusu geldi ve benimsendi. Hastaneler dışındaki toplumsal iş yerleri çalışmalarını uzaktan yönetmeye başladılar. (Okullar, bazı bürolar vb.)
- Toplumlar, kişiler özelliklerine göre sevgi gösteri alışkanlıklarını değiştirdiler, kucaklaşma, öpüşme yerine yumruk ve dirsek temasları aldı.
- Fütürizm (gelecekteki akıl almaz değişiklikler) tahminlerini ve dahada ilerisi olacak değişiklikleri, yenilikleri, gelişmeleri en az on yıl öne çekti. (evlerde internetten satın almaların patlaması vb.)
Bu sıralamada yazılacak o kadar çok gelişme ve değişiklik var ki, satırlarım anlatmaya yetmeyecek…
Sonuç: Pandemi, biz aldırmasak da tüm ciddiyeti ile devam ediyor. Hastalık ve ölümler oluyor…
- KİŞİSEL KORUYUCU ÖNLEMLERİNİZİ DEVAM ETTİRİNİZ.
- EKSİK AŞILARINIZ VARSA TAMAMLATINIZ.
- KALABALIK ALANLARA GİRMEYİNİZ, KAPALI ALANLARDA MASKE TAKMAYA DEVAM EDİNİZ. SPOR YAPARKEN, KALABALIK OLMAYAN AÇIK ALANLARDA MASKE KULLANMAYABİLİRSİNİZ.
- EL VE VÜCUT HİJYENİNE DİKKAT EDİNİZ.
- SOSYAL MESAFEYİ KORUMAYA ÇALIŞINIZ.
- TOPLU TAŞIMA, DÜĞÜN, NIŞAN, GİBİ TOPLULUKLARDAN UZAK DURMAYA ÇALIŞINIZ.
- MEVSİMSEL UST SOLUNUM YOLU ENFEKSİYONLARI İLE KARIŞAN COVİD-19 ENFEKSİYONUNDA HEKİME MUAYENE OLUN, GEREKSİZ ANTİBİYOTİK KULLANMAYIN.
Dr. Engin SEBER
Hastane Enfeksiyon Kontrol Komitesi Başkanı
Güncel pandemi tablosuna ulaşmak için BURAYA tıklayabilirsiniz.
