İki yılı aşkın bir süredir dünyayı kasıp kavuran ve 5,5 milyon insanın ölümüne neden olan Covid-19 pandemisi; arkasında birçok gizli hastalıklar bırakarak bitti. Devletlerin, yaşayan nüfusun ekonomik kayıpları, çökmeleri de işin çabası. Pandeminin bitmesinde; bir taraftan devletlerin ısrarla bu sıkıntıdan kurtulma telaşları, diğer taraftan halkın hastalıktan, koruyucu önlemlerden bıkmaları etkili oldu. Bir sabah tüm koruyucu önlemlerin Sağlık Bakanlığı tarafından kaldırıldığını öğrendik. Büyük caddeler ve kafeler insanlarla doldu. Pandeminin kaldırılmasını toplumumuz coşku ile karşıladı. Önlemlerin kaldırılmasında bilimsel gerçekler ne idi? Bilim insanları ne diyordu? Pandemide kişisel ve toplumsal önlemlerin kaldırılması erkendi, doğru değildi. Batı devletleri (İngiltere, Fransa, İspanya, Amerika Birleşik Devletleri vb.) önlemleri, kısıtlamaları kademeli olarak kaldırdı, bir kısmını devam ettirdiler ve haklı da çıktılar. Hastalık varyantların yaptığı semptomlarla, şekil değiştirerek devam ediyordu. Özellikle Omicron varyantı S proteininde yaptığı 50 civarında yeni yapıları, mutasyonları ile insanların hastalıktan kurtulmalarına izin vermiyor. Ayrıca Covid-19 un varyantı bugün için 150’yi buldu. Şu anda gen haritaları tanımlanmış bu varyantların (B 4, B 5…) Portekiz, Fransa, Almanya, Yunanistan, Avusturya, İtalya, İsviçre gibi Avrupa ülkelerinde Omicron alt varyantlarının baskın olarak hastalık yaptıklarını Avrupa Hastalık Önleme Merkezi (ECDC) endişe ile bildiriyor. Bu varyant solunum yolu ve damlacıkla çabuk bulaşıyor, kuluçka dönemi 1-3 gün, yüksek enfeksiyöz etkili olarak insanları hastalandırıyor. Ağustos-Eylül 2022 aylarında yeni bir pandemi dalgası meydana getirebileceği düşünülüyor. Mevsim nedeniyle seyahatlerin sık olması bulaşların artacağını gösteriyor. Önceki yazılarımda yaz bitiminde yeni bir Covid-19 pandemisinin olabileceği endişemi belirtmiştim. Dilerim gerçek olmaz.
Covid-19 aşılarının büyük şans eseri hızlı bir şekilde bulunarak uygulanması, bugüne kadar ülkelerin ve kişisel önlemlerin alınması ile birlikte, pandeminin insanlar üzerindeki büyük hasarlarını ve sosyo-ekonomik çöküntüleri önledi. Toplumları rahatlattı. Hastane ve yoğun bakım doluluklarını önledi, hastalık semptomları hafifledi, ölümler azaldı.
İnsanlığın, bilimin bu başarılarına rağmen sıkıntı nerede? Neden yeni dalga pandemiden korkmalıyız? Hastalığın tüm dünyada eski öldürücü etkisi olmasa da devam ediyor. 65 yaş üzerindeki insanları, immun yetersizliği, enfeksiyonu olanları, aşısızları, eksik aşılıları öldürüyor. O halde alınan önlemlerde eksiklik var. İnsanların tamamı henüz aşılanamadı. Bir kısmı aşıya hiç ulaşamadı. Her ülke çocuklarını aşı programına alamadı. Kıtalar ve uluslararası seyahatlerin bu kadar kolay olduğu zamanımızda bulaşmalar sınır tanımamakta. Varyantlar, özellikle Omicron varyantları yeni aşılardan kaçabiliyor. Bu olgularda aşı %60-70 koruyor. Hastalık geçirenler tekrar hastalığa yakalanabilirken yeni bulaşlara neden olabiliyor. Ayrıca %18 taşıyıcı; kendi hastalıklarını bilmeden toplumda dolaşıyor, çevresindekileri hasta edebiliyor.
Covid’e Yakalananlar Ne Kadar Süreyle Başkalarına Hastalık Bulaştırabiliyor?
Son yapılan çalışmalar ve sonuçlarına göre izolasyon önlemleri beş güne indirildi. Beş-yedi gün sonunda bulaştırmanın olmayacağı düşüncesi var. Temel bilgilerimize göre enfekte olan (Omicron) kişi üç gün içinde hastalık semptomlarını göstererek (ateş (her zaman değil) öksürük, kırıklık, boğaz ağrısı, burun tıkanması ya da akıntısı…) hastalanıyor. Bu sırada ve iki gün öncesinde kişi çevresi için en yüksek bulaştırıcı durumdadır. Hastalığa klinik olarak tanı konması oldukça zor. Zira soğuk algınlığı, Influenza, üsy enfeksiyonları ile karışması olağan. Laboratuvar antijen testleri tanıda yardımcı oluyor. Bu testlerin evlerde yapılması, eczanelerde satılması vatandaşa kolaylık getirdi ise de yanlış sonuçlar da arttı. Omicron tanısında nazal sürüntüler yanlış NEGATİF sonuç verir. Virus boğazda (Orofarynx te) bulunur, tutunur. Bu kişilerden boğaz sürüntüsüde alınarak incelenmelidir. Doğru sonuçlar için test materyalini şüpheli kişiden deneyimli laboratuvar personeli veya hekim almalıdır.
Covid Belirtileri Göstermiş Olan Biriyle Ne Zaman Görüşebilirsiniz?
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi ( CDC ), Covid testi pozitif çıkanların beş gün karantinadan sonra başkalarıyla bir araya gelmelerinin mümkün olduğunu belirtti, ancak bunun da koşulları var.
CDC’ye göre pozitif çıkarsanız yapmanız gerekenler şöyle:
- Covid-19 olduysanız ve belirtileri gösterdiyseniz, en az beş gün kimseyle görüşmeyin.
- Beş gün sonra belirtiler ortadan kalktıysa veya hafiflediyse evden çıkabilirsiniz.
- Başkalarıyla beraberken, beş gün daha maske takmaya devam edin.
- Belirtilerin ilk günü üzerinden tam on gün geçene kadar yolculuk yapmaktan kaçının. 6. ve 10. günler arasında yola çıkmak kaçınılmaz olursa, yanınızda başkaları olacaksa yol boyunca etkili bir maske takın.
- Ateşiniz varsa, ateş düşene kadar evde karantinada kalmaya devam edin. (Kaynak: CDC)
Belirtisi Olmayan Biri Başkalarına Virüs Bulaştırabilir Mi?
Araştırmalar, Covid’e yakalananların belirti olmasa da hastalığı başkalarına bulaştırabileceğini gösterdi. Omicron da bu oranın önceki varyantlara göre daha yüksek olduğu görülüyor. Bilmeden virüs yayma riskini azaltmak için özellikle kapalı mekanlarda maske kullanmayı öneriyor. Sonuç olarak; muhakkak Covid-19 aşınızı yaptırınız, en az iki BioNTech veya diğer covid-19 aşıları varsa, üçüncü aşının korumasının daha yüksek olduğunu unutmayınız. Topluluklarda, dar ve kapalı alanlarda bulunmamaya çalışınız. Topluluk içinde ve toplu taşımada iseniz, geçerli ve etkili maske takınız. (Cerrahi maske, FFP2). Maske+Mesafe+El ve Vücut Hijyenine dikkat edilmesi önemli olup güncelliğini korumaktadır. Hastane ve sağlık Merkezlerinde kesinlikle maske kullanılmaya devam edilmelidir. Hastalık halinde hekime başvurunuz. Aşı+yeni antiviral tedaviler faydalı olacaktır. Ağır olgular Yoğun Bakım Üniteleri nde tedavi edilmelidir.
Sağlıklı günler dileklerimle…
Engin SEBER
Hasta Enfeksiyon Komitesi Kurulu Başkanı
Daha farklı kaynaklardan bilgi almak için BURAYA tıklayabilirsiniz.
Covid-19 ile ilgili diğer yazılarımız için BURAYA tıklayabilirsiniz.
